Ο ρόλος και η ευθύνη του Δημάρχου στο νέο Κώδικα Τοπικής Αυτοδιοίκησης

Ο νέος Κώδικας Τοπικής Αυτοδιοίκησης επαναπροσδιορίζει με σαφήνεια τον θεσμικό ρόλο του Δημάρχου, επιχειρώντας μια συνολική αναβάθμιση της λειτουργίας των Δήμων.

Στο επίκεντρο του πλαισίου βρίσκεται η ενίσχυση της πολιτικής, διοικητικής και δημοσιονομικής ευθύνης του Δημάρχου, καθώς και η ξεκάθαρη διασύνδεση της καθημερινής διοίκησης με τον στρατηγικό σχεδιασμό της πόλης.

Το άρθρο Χ+3 του νέου Κώδικα (αρμοδιότητες Δημάρχου) συγκεντρώνει και κωδικοποιεί για πρώτη φορά στο ίδιο σημείο όλες τις κρίσιμες αρμοδιότητες του θεσμού, προσφέροντας ένα πιο συνεκτικό και λειτουργικό μοντέλο διοίκησης.

Με τον  νέο κώδικα υπάρχει μια περαιτέρω συγκέντρωση των αρμοδιοτήτων αλλά και των ευθυνών του Δήμαρχου ακόμη και όταν δεν υπογράφει. 

1. Ο Δήμαρχος ως πολιτικός επικεφαλής και θεματοφύλακας του δημοσίου συμφέροντος

Ο νέος Κώδικας ξεκινά θέτοντας το γενικό πλαίσιο άσκησης των καθηκόντων: ο Δήμαρχος οφείλει να ενεργεί με γνώμονα τη νομιμότητα, τη διαφάνεια, την αποτελεσματικότητα, τη χρηστή δημοσιονομική διαχείριση και τη διασφάλιση της κοινωνικής συνοχής.

Αυτό σημαίνει ότι ο Δήμαρχος δεν είναι απλώς ο ανώτατος πολιτικός άρχοντας του δήμου, αλλά ο βασικός εγγυητής της ορθής λειτουργίας του θεσμού και του σεβασμού των αρχών της διοίκησης.

2. Στρατηγικός σχεδιασμός και υλοποίηση πολιτικών

Η πρώτη και πλέον κρίσιμη αρμοδιότητα που αποδίδεται στον Δήμαρχο είναι ο στρατηγικός σχεδιασμός:

• Κατευθύνει την υλοποίηση του οικείου Σχεδίου Ανάπτυξης
• Προσδιορίζει και συντονίζει τις δράσεις του δήμου
• Μεριμνά για την ποιότητα ζωής των δημοτών και κατοίκων

Ο Δήμαρχος λειτουργεί πλέον ξεκάθαρα ως “Chief Executive Officer” του δήμου, αναλαμβάνοντας τον σχεδιασμό, την προώθηση και τη συνολική εποπτεία του αναπτυξιακού οράματος της πόλης.

3. Προϊστάμενος όλων των υπηρεσιών – η νέα διοικητική ευθύνη

Ιδιαίτερη βαρύτητα δίνεται στον ρόλο του Δημάρχου ως προϊσταμένου των δημοτικών υπηρεσιών:

• Ορίζει, μετακινεί και εποπτεύει στελέχη
• Έχει την ευθύνη πειθαρχικού ελέγχου όπου προβλέπεται
• Παρακολουθεί την εφαρμογή των νόμων και των αποφάσεων των οργάνων του δήμου

Η διάκριση «πολιτική ηγεσία – διοικητική ηγεσία» καθίσταται καθαρή και λειτουργική: ο Δήμαρχος έχει την πλήρη ευθύνη για το πώς λειτουργεί ο μηχανισμός του δήμου σε επίπεδο υπηρεσιών.
Ο Κώδικας του αποδίδει πλέον ρητά όλες τις αρμοδιότητες που απαιτούνται για την εύρυθμη λειτουργία του διοικητικού συστήματος.

4. Ο Δήμαρχος ως Διατάκτης – δημοσιονομική ευθύνη με σαφή όρια

Μια από τις σημαντικότερες αλλαγές του νέου Κώδικα είναι η ενίσχυση της δημοσιονομικής ευθύνης του Δημάρχου.

Ο Δήμαρχος:

• είναι ο μοναδικός διατάκτης του δήμου,
• έχει υποχρέωση τήρησης των κανόνων δημοσιονομικής διαχείρισης (ν. 4270/2014 και Π.Δ. 80/2016),
• εποπτεύει και ελέγχει τους υπόλογους,
• εξασφαλίζει τη σύννομη ανάληψη υποχρεώσεων και δαπανών.

Ο Κώδικας ενισχύει τον ρόλο αυτό, δίνοντας στο αξίωμα του Δημάρχου διαστάσεις πραγματικής εκτελεστικής εξουσίας.

Επιπλέον, στηρίζεται στον κανόνα ότι ο Δήμαρχος ευθύνεται μόνο για δόλο ή βαριά αμέλεια, προκειμένου να προστατεύεται η εύρυθμη λειτουργία της διοίκησης και να αποφεύγονται αδικαιολόγητοι καταλογισμοί.

5. Μεταβίβαση αρμοδιοτήτων – μοντέρνο σύστημα διοίκησης

Ο Δήμαρχος έχει πλέον θεσμικά εκσυγχρονισμένο πλαίσιο για να μεταβιβάζει αρμοδιότητες:

• σε αντιδημάρχους
• σε προέδρους δημοτικών κοινοτήτων
• σε προϊσταμένους υπηρεσιών
• σε υπαλλήλους, με τη γνωστή μορφή «με εντολή Δημάρχου»

Έτσι διαμορφώνεται ένα σύγχρονο μοντέλο διοίκησης, όπου η εξουσία αποκεντρώνεται αλλά η ευθύνη παραμένει κεντρικά στα χέρια του Δημάρχου.

6. Ευθύνη εκτέλεσης αποφάσεων συλλογικών οργάνων

Ο Δήμαρχος είναι το όργανο που εγγυάται την εφαρμογή των αποφάσεων:

• του Δημοτικού Συμβουλίου
• της Δημοτικής Επιτροπής
• των αποφασιστικού χαρακτήρα επιτροπών

Με αυτό τον τρόπο ο Κώδικας αποσαφηνίζει την αλυσίδα ευθύνης: τα συλλογικά όργανα αποφασίζουν, ο Δήμαρχος υλοποιεί.

7. Εποπτεία νομιμότητας και συνεργασία με τα συλλογικά όργανα

Ο Δήμαρχος οφείλει:

• να εποπτεύει τη νομιμότητα πράξεων και διαδικασιών
• να συνεργάζεται με τη Δημοτική Επιτροπή
• να φροντίζει για την ανάρτηση αποφάσεων στη «Διαύγεια» και στον έλεγχο νομιμότητας

Αυτή η υποχρέωση ενισχύεται από τη νέα ψηφιακή αρχιτεκτονική του Κώδικα, που επιβάλλει γρήγορη και τυποποιημένη δημοσίευση πράξεων.

8. Διαχείριση κρίσεων και άσκηση έκτακτων αρμοδιοτήτων

Ο νέος Κώδικας προβλέπει επίσης ότι ο Δήμαρχος μπορεί να λάβει αποφάσεις σε περίπτωση άμεσου κινδύνου ή επείγουσας ανάγκης, όταν η αναβολή μπορεί να προκαλέσει ζημία.
Η απόφαση αυτή πρέπει να επικυρώνεται από την Δημοτική Επιτροπή στην αμέσως επόμενη συνεδρίαση.

9. Δημόσια παρουσία και τήρηση δεοντολογίας

Ο Δήμαρχος έχει ρητή υποχρέωση:

• να επιδεικνύει συμπεριφορά που αρμόζει στο αξίωμα,
• να λειτουργεί με διαφάνεια,
• να υπηρετεί το δημόσιο συμφέρον,
• να διαμορφώνει σχέσεις εμπιστοσύνης με τους πολίτες.

Αυτές οι δεοντολογικές προβλέψεις εντάσσονται πλέον στο βασικό σώμα του Κώδικα και δεν αντιμετωπίζονται ως «δευτερεύουσες» διατάξεις.

πηγή: myota