Ο ρόλος των Δήμων στην ψυχολογική ενδυνάμωση της Τρίτης Ηλικίας: Μία αναδυόμενη προτεραιότητα

Η ψυχολογική υγεία των ηλικιωμένων αποτελεί ολοένα και πιο κεντρικό ζήτημα για τις τοπικές κοινωνίες, καθώς ο πληθυσμός γηράσκει και οι ανάγκες της Τρίτης Ηλικίας πολλαπλασιάζονται. Σε αυτό το πλαίσιο, οι δήμοι της χώρας αρχίζουν να διαμορφώνουν στοχευμένες πολιτικές ψυχικής ενδυνάμωσης για τα μέλη της τρίτης ηλικίας, με στόχο όχι μόνο την πρόληψη της απομόνωσης και της κατάθλιψης, αλλά και την ενίσχυση της ενεργού συμμετοχής τους στο κοινωνικό γίγνεσθαι.

Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί ο Δήμος Κηφισιάς, ο οποίος συνεχίζει με νέο κύκλο το επιτυχημένο πρόγραμμα “Ψυχική Ενδυνάμωση και Εκπαίδευση Τρίτης Ηλικίας”. Το πρόγραμμα υλοποιείται από τις κοινωνικές υπηρεσίες του δήμου και των δημοτικών ιατρείων, με την ενεργό συμμετοχή ψυχολόγων. Οι συναντήσεις, που πραγματοποιούνται ανά δεκαπενθήμερο στα ΚΑΠΗ της Κηφισιάς και της Νέας Ερυθραίας, προσφέρουν στους ηλικιωμένους την ευκαιρία να συζητήσουν για ζητήματα που τους απασχολούν και να τα επεξεργαστούν βιωματικά σε ένα ασφαλές και υποστηρικτικό περιβάλλον.

Πρωτοβουλίες και σε άλλους δήμους
Η Κηφισιά δεν αποτελεί μεμονωμένη περίπτωση. Αντιθέτως, παρόμοιες δράσεις αναπτύσσονται και σε άλλους δήμους της χώρας:
• Δήμος Αθηναίων: Μέσω των Λεσχών Φιλίας, ο Δήμος προσφέρει δωρεάν ψυχολογική υποστήριξη, ομάδες αυτοβοήθειας και σεμινάρια προσωπικής ανάπτυξης για ηλικιωμένους. Επιπλέον, παρέχεται τηλεφωνική γραμμή ψυχολογικής υποστήριξης.
• Δήμος Θεσσαλονίκης: Έχει δημιουργήσει ομάδες ψυχολογικής στήριξης μέσω των ΚΑΠΗ, με συχνές δράσεις για την ενδυνάμωση της αυτοεκτίμησης, την αντιμετώπιση του πένθους και την ψυχολογική προσαρμογή σε συνθήκες μοναξιάς.
• Δήμος Χαλανδρίου: Διοργανώνει διαδραστικά εργαστήρια με στόχο τη βελτίωση της συναισθηματικής υγείας και την προαγωγή της ψυχικής ευεξίας, μέσα από καλλιτεχνικές δραστηριότητες, αφήγηση και δημιουργική γραφή.
• Δήμος Πατρέων: Σε συνεργασία με κοινωνικούς λειτουργούς και ψυχολόγους, οργανώνει εκπαιδευτικά σεμινάρια και συμβουλευτικές συναντήσεις για την ψυχολογική στήριξη των ηλικιωμένων με χρόνιες παθήσεις ή χωρίς υποστηρικτικό οικογενειακό περιβάλλον.

Γιατί είναι σημαντική η ψυχολογική ενδυνάμωση της Τρίτης Ηλικίας;
Η μετάβαση στην τρίτη ηλικία συνοδεύεται από σημαντικές αλλαγές στη ζωή των ανθρώπων: απώλεια εργασιακής ταυτότητας, μείωση κοινωνικών επαφών, σωματικές ασθένειες και, συχνά, μοναξιά. Σε αυτό το πλαίσιο, η ψυχολογική στήριξη δεν αποτελεί πολυτέλεια αλλά αναγκαιότητα.
Οι δήμοι, ως ο πλησιέστερος θεσμός στον πολίτη, διαθέτουν τη δυνατότητα να εντοπίζουν τις ανάγκες των ηλικιωμένων και να παρεμβαίνουν αποτελεσματικά. Μέσα από τα ΚΑΠΗ, τα δημοτικά ιατρεία και τις κοινωνικές υπηρεσίες, μπορούν να δημιουργήσουν δίκτυα φροντίδας και ενδυνάμωσης που προσφέρουν ουσιαστική ποιότητα ζωής.

Προοπτικές και επόμενα βήματα
Η επέκταση τέτοιων δράσεων σε περισσότερους δήμους, η αξιοποίηση νέων τεχνολογιών (π.χ. τηλεσυμβουλευτική) και η συνεργασία με ΜΚΟ, πανεπιστήμια και επιστημονικούς φορείς, θα μπορούσαν να δημιουργήσουν ένα ολοκληρωμένο σύστημα ψυχολογικής στήριξης της Τρίτης Ηλικίας σε εθνικό επίπεδο.

Καθώς το θέμα είναι έντονα Ευρωπαϊκό, Υυπάρχουν αρκετά ευρωπαϊκά προγράμματα που χρηματοδοτούν ή υποστηρίζουν δράσεις για την ψυχολογική στήριξη και την ενδυνάμωση της Τρίτης Ηλικίας, είτε απευθείας είτε μέσα από ευρύτερες στρατηγικές για την κοινωνική ένταξη, την υγιή γήρανση και τη δημόσια υγεία. Ορισμένα από τα σημαντικότερα είναι:

1. Erasmus+ (ΚΑ2 – Συνεργασίες για Καινοτομία και Ανταλλαγή Καλών Πρακτικών)
   • Στόχος: Ανάπτυξη καινοτόμων πρακτικών σε τομείς όπως η εκπαίδευση ενηλίκων και η κοινωνική ένταξη.
   • Παραδείγματα δράσεων: Εκπαιδευτικά προγράμματα ενδυνάμωσης ηλικιωμένων, προγράμματα διαγενεακής μάθησης, ψυχολογική υποστήριξη μέσα από βιωματικές μεθόδους.
   • Δικαιούχοι: Δήμοι, ΚΑΠΗ, ΜΚΟ, εκπαιδευτικά ιδρύματα, οργανισμοί κοινωνικής μέριμνας.
2. Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο (ΕΚΤ+) – ΕΣΠΑ 2021-2027
   • Στόχος: Καταπολέμηση κοινωνικού αποκλεισμού και προώθηση της ισότητας, της πρόσβασης στην υγεία και της ψυχικής ευεξίας.
   • Δράσεις: Τοπικές κοινωνικές παρεμβάσεις, υπηρεσίες υποστήριξης ευάλωτων ομάδων, προγράμματα ενδυνάμωσης και πρόληψης για την Τρίτη Ηλικία.
   • Υλοποίηση μέσω ΠΕΠ (Περιφερειακά Επιχειρησιακά Προγράμματα) και ειδικών προσκλήσεων για ΟΤΑ.
3. EU4Health (2021-2027)
   • Στόχος: Ενίσχυση της ανθεκτικότητας των συστημάτων υγείας στην ΕΕ.
   • Περιλαμβάνει: Χρηματοδότηση για δράσεις ψυχικής υγείας, πρόληψης και κοινωνικής υποστήριξης, ιδίως για ευπαθείς ομάδες όπως οι ηλικιωμένοι.
   • Ειδικά Προγράμματα: Πιλοτικά σχέδια για υποστήριξη της ψυχικής υγείας μέσω κοινοτικών παρεμβάσεων.
4. CERV – Πολίτες, Ισότητα, Δικαιώματα και Αξίες
   • Υποπρόγραμμα: “Values and Rights”
   • Στόχος: Προώθηση της κοινωνικής ένταξης, της αλληλεγγύης και των ίσων ευκαιριών.
   • Δράσεις: Διαγενεακά προγράμματα, δράσεις κατά του κοινωνικού αποκλεισμού των ηλικιωμένων, υποστήριξη των δικαιωμάτων τους.
5. Horizon Europe – Mission: Healthy Ageing
   • Προγράμματα Έρευνας & Καινοτομίας γύρω από την υγιή και ενεργό γήρανση.
   • Μπορούν να συμμετέχουν δήμοι σε συνεργασία με πανεπιστήμια, φορείς υγείας, ή εταιρείες τεχνολογίας για τη δημιουργία νέων μεθόδων υποστήριξης ηλικιωμένων.
6. URBACT και UIA (Urban Innovative Actions)
   • Αστική καινοτομία σε κοινωνικά ζητήματα, όπως η γήρανση του πληθυσμού και η ψυχική υγεία.
   • Οι Δήμοι μπορούν να συμμετέχουν σε δίκτυα ανταλλαγής καλών πρακτικών ή να υλοποιήσουν πιλότα έργα.
7. πηγή: myota.gr