Δασικοί χάρτες - εκχερσωμένες εκτάσεις και επιδοτήσεις
Τι προβλέπει η νομοθεσία για τις εκτάσεις ΔΑ (Δασική το 1945, αγροτική μετέπειτα)
Για τις εκτάσεις με χαρακτηρισμό ΔΑ (εκχερσωμένες) στο άρθρο 48§10 του ν. 4685 (ΦΕΚ 92/07-05-2020 τ. Α) αναφέρονται τα εξής:
Άρθρο 48
Ρυθμίσεις για τη διαδικασία ανάρτησης, κύρωσης και αναμόρφωσης των δασικών χαρτών
… … …
10. Μέσα σε αποκλειστική προθεσμία δύο (2) μηνών από την έναρξη ισχύος του παρόντος αναμορφώνονται υποχρεωτικά οι μερικώς ή ολικώς κυρωθέντες και οι αναρτηθέντες δασικοί χάρτες, όπως και οι δασικοί χάρτες που βρίσκονται σε οποιοδήποτε στάδιο κατάρτισης ή θε- ώρησης, προκειμένου να συμπεριληφθούν σε αυτούς διοικητικές πράξεις, οι οποίες είχαν παραλειφθεί κατά την αρχική κύρωση, ανάρτηση ή επεξεργασία, αντίστοιχα. Η αποτύπωση στο χαρτογραφικό υπόβαθρο των πράξεων αυτών και των οριογραμμών τους γίνεται με κάθε πρόσφορο μέσο, και λαμβάνονται υποχρεωτικώς υπόψη ιδίως οι ψηφιοποιημένες απεικονί- σεις τους που έχουν γίνει από κάθε αρμόδια υπηρεσία ή από φορείς στους οποίους οι αρμό- διες υπηρεσίες ανέθεσαν το σχετικό αντικείμενο, καθώς και το ψηφιακό αρχείο δεδομένων της ΑΓΡΟΓΗ Α.Ε., το οποίο περιήλθε στον Οργανισμό Πληρωμών και Ελέγχου Κοινοτικών Ενισχύσεων Προσανατολισμού και Εγγυήσεων (Ο.Π.Ε.Κ.Ε.Π.Ε.), σύμφωνα με τη διάταξη της περίπτωσης γγ’ της υποπαραγράφου β’ της παραγράφου 1 του άρθρου 2 του ν. 3895/2010 (Α’ 206), χωρίς να απαιτείται οποιαδήποτε περαιτέρω ενέργεια θεώρησης, επεξεργασίας ή συμπλήρωσης αυτού. Επίσης, λαμβάνονται υπόψη τα στοιχεία του Κτηματολογίου, ιδίως στις περιοχές όπου έχει γίνει ανάρτηση ή πρώτη εγγραφή δικαιωμάτων, καθώς και οι σχετικές δηλώσεις των ενδιαφερομένων. Μέχρι την ολοκλήρωση της αναμόρφωσης που προβλέπεται στην παρούσα αναστέλλεται αναδρομικά από την κύρωσή τους η αποδεικτική ισχύς των δα- σικών χαρτών ως προς τα αγροτεμάχια, τα οποία περιλαμβάνονται στο Ολοκληρωμένο Σύ- στημα (Ο.Σ.) και, σύμφωνα με το ψηφιακό αρχείο δεδομένων που διαθέτει ο Ο.Π.Ε.Κ.Ε.Π.Ε., βρίσκονται επί εκτάσεων, για τις οποίες δεν εφαρμόζεται η δασική νομοθεσία, κατόπιν διοι- κητικών πράξεων που έχουν εκδοθεί σε εφαρμογή της αγροτικής και εποικιστικής νομοθε- σίας, όπως ιδίως οι αναφερόμενες στην παράγραφο 7 του άρθρου 3 του ν. 998/1979 (Α’ 289). Μετά την ανάρτηση των αναμορφωθέντων ή τροποποιηθέντων, κατά τα ανωτέρω, δασικών χαρτών εφαρμόζεται η διαδικασία αντιρρήσεων που προβλέπεται στα άρθρα 15 επ. του ν. 3889/2010 (Α’ 182) και μπορούν να ασκούνται τα σχετικά ένδικα βοηθήματα από τους έχοντες σχετικό έννομο συμφέρον, πλην όσων έχουν υποβάλει αντιρρήσεις, των οποίων η
εξέταση εκκρεμεί κατά την έναρξη ισχύος του παρόντος.
Τον ν. 4685/2020 τον προσέβαλαν στο ΣτΕ ένα πλήθος οικολογικών οργανώσεων και μαζί με αυτούς και ο Σύλλογος του Υπουργείου που εκπροσωπεί τους Δασολόγους. Η προσφυγή με τις αποφάσεις του ΣτΕ 1364/2021 και 1365/2021 ΑΠΕΡΡΙΦΘΗ. Στις σκέψεις 16 και 19 της απόφασης 1364/2021 γίνεται ευθεία αναφορά στα ειδικά αγροτικά μητρώα (Σκέψη 16) και στην προστασία της αγροτικής οικονομίας (Σκέψη 19).
Ακολουθούν αποσπάσματα της απόφασης 1364/2021 του ΣτΕ:
16
… … …
9. Ειδικά Αγροτικά Μητρώα (Αμπελουργικό και Ελαιουργικό μητρώο), στα οποία περιλαμ- βάνονται εκτάσεις, οι οποίες καταλαμβάνονται από πράξεις της Διοίκησης, με παραπομπή σε αυτές.
… … …
Στη συνέχεια εξετάζεται η διατήρηση της αποδοθείσας χρήσης, ειδικώς δε ως προς τις εκτάσεις που φέρουν στον (ήδη καταρτισθέντα) δασικό χάρτη το χαρακτηρισμό ΔΑ (πα- λιότερα “δασικές” και κατόπιν “αγροτικές”), θα ελέγχεται, καταρχήν, το χαρτογρα- φικό υπόβαθρο του Ο.Π.Ε.Κ.Ε.Π.Ε., ανεξαρτήτως εάν οι εκτάσεις ενεργοποιούν ή όχι δικαιώματα οικονομικής ενίσχυσης, τούτο δε προκειμένου να διαπιστωθεί ότι ως “Α” σήμερα (δηλαδή “αγροτική”) νοείται πράγματι η γεωργική χρήση, και, πλέον, θα τίθεται πρωτεύων χαρακτηρισμός ΑΑ με ειδική δευτερεύουσα πληροφορία στον δασικό χάρτη ότι καταλαμβάνονται από πράξεις τις διοίκησης. Με το επόμενο άρθρο 4 ρυθμίζονται τεχνικά θέματα της απεικόνισης επί των δασικών χαρτών των εκτάσεων στις οποίες αφορούν οι ως άνω διοικητικές πράξεις και με τα επόμενα άρθρα ρυθμίζεται η συλλογή των διοικητικών πράξεων που θα απεικονισθούν, η οποία είναι είτε αυτεπάγγελτη (άρθρο 5) και περιλαμβάνει τα διαθέσιμα ψηφιακά αρχεία, όπως αυτό του Οργανισμού Πληρωμών και Ελέγχου Κοινο- τικών Ενισχύσεων Προσανατολισμού και Εγγυήσεων (Ο.Π.Ε.Κ.Ε.Π.Ε) και γεωχωρικά δεδο- μένα, τα οποία, εφόσον αποτελούν ψηφιοποιημένες απεικονίσεις διοικητικών πράξεων με σαφή και διακριτή αναφορά στα στοιχεία της πράξης και στο έτος έκδοσής τους, απεικονί- ζονται στους δασικούς χάρτες με μέριμνα των οικείων δασικών αρχών, είτε προκαλείται με πρόσκληση προς τους ενδιαφερομένους (άρθρο 6), οι οποίοι καλούνται να τις προσκο- μίσουν.
… … …
19.
… … …
Η απεικόνιση των εκτάσεων αυτών στους δασικούς χάρτες ως δασικών θα περιόριζε τη χρη- στικότητα του Δασολογίου ως σημείου αναφοράς για τη χάραξη των παραπάνω δημοσίων πολιτικών, κυρίως δε της προστασίας των δασικών οικοσυστημάτων, τα οποία, ως υπαρκτές ή -εξομοιούμενες προς αυτές- παρανόμως κατεστραμμένες (άρθρο 117 παρ. 3 Συντ.) δασο- βιοκοινότητες, πρέπει να προσδιορίζουν το μέγεθος, την έκταση και το χαρακτήρα των μέσων της προστασίας και της σωτηρίας τους, όπως η πυρόσβεση, η αντιπυρική προστασία (προφύλαξη και πρόληψη κατά το Σύνταγμα και το δίκαιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης), ο κα- θαρισμός, η συντήρηση, η ανανέωση με τα κατάλληλα κριτήρια της δασολογικής επιστήμης, η αφιέρωση πόρων και προσωπικού, η διαχείριση κ.λπ., που απαιτούν, όλα ανεξαιρέτως, πραγματικό -ή εξομοιούμενο με αυτό- και όχι ιδεατό σημείο αναφοράς. Περαιτέρω, η απει- κόνιση εκτάσεων, χωρίς δασικό, πλέον, χαρακτήρα και προορισμό, ως δασικών στους χάρ- τες, εκτός από επιβλαβής για τα ίδια τα δάση και τη σωτηρία τους, αφού θα δημιουργούσε σύγχυση ως προς την ταυτότητα του προστατευτέου αντικειμένου, θα ναρκοθετούσε, πα- ραλλήλως, την ανάπτυξη και άλλων δημοσίων πολιτικών, όπως της ανάπτυξης του πρωτο- γενούς τομέα της οικονομίας, η οποία σχεδιάσθηκε κατά την αγροτική και εποικιστική νομοθεσία και επιβεβαιώθηκε ως ιστορικώς επωφελής για τη Χώρα σε πλήρη αρμονία με την τότε, αλλά και μετέπειτα, συνταγματική τάξη. Πράγματι, η έκδοση διοικητικών πράξεων αφιέρωσης ορισμένης έκτασης στις αγροτικές δραστηριότητες δεν έχει ως μόνο αποτέλεσμα την παραγωγή προϊόντων για την ικανοποίηση των αναγκών επισιτισμού του πληθυσμού, η αύξηση, μάλιστα, του οποίου αποτελεί συνταγματικό ζητούμενο (βλ. άρθρο 21 παρ. 1, 2 και 5 Συντ. περί προστασίας της μητρότητας και της πολυτεκνίας, καθώς και σχεδιασμού και
εφαρμογής δημογραφικής πολιτικής), αλλά νομιμοποιεί, εφόσον επιχειρείται σε συμφωνία με το Σύνταγμα και το νόμο, και τις ενέργειες των καλλιεργητών προκειμένου να διατηρηθεί ο αγροτικός χαρακτήρας των εκτάσεων αυτών, και, ιδίως, να ανακόπτεται η φυσική τάση της γης να καλύπτεται από άγρια φυτά (θάμνους, φρύγανα κ.λπ.), τα οποία θα παρεμπόδιζαν την καλλιέργεια και, κατά τα διδάγματα της κοινής πείρας, θα δημιουργούσαν προοπτικώς τις κατάλληλες συνθήκες για δάσωση, αναπόδραστη συνέπεια της εγκατάλειψης της γης. Ενόψει των ανωτέρω, η εφαρμογή των περιγραμμάτων των διοικητικών πράξεων που αφιέ- ρωσαν ορισμένες εκτάσεις σε μη δασική χρήση, μάλιστα δε σε χρόνο πρότερο της θέσεως σε ισχύ του Συντάγματος, δεν συνιστά ανεπίτρεπτη μεταβολή του δασικού προορισμού και χαρακτήρα των εκτάσεων αυτών, ευνοεί δε τόσο την προστασία των πράγματι (υπαρκτών) ή κατά νόμον (αναδασωτέων) δασικών εκτάσεων, όσο και τη βιώσιμη ανάπτυξη. Τέτοια με- ταβολή δεν συνιστά, άλλωστε, ούτε η αποτύπωση των εκτάσεων αυτών στο δασικό χάρτη με την ένδειξη ΑΑ (αγροτική κατά το παρελθόν και σήμερα – βλ. κατωτέρω σκέψη εικοστή όγδοη, καθώς και μειοψηφία στην επόμενη σκέψη), αντί της ενδείξεως ΔΑ (δασική κατά το παρελθόν, αγροτική σήμερα), την οποία, πάντως, ο νομοθέτης θα εδικαιούτο ελευθέρως να προβλέψει. Και τούτο, διότι η ένδειξη ΑΑ διαφωτίζει επαρκώς το χρήστη των χαρτών ως προς την ταυτότητα και τον προορισμό της έκτασης, τόσο κατά το παρελθόν, αφότου, μάλι- στα, εφαρμόσθηκε επ’ αυτής η αγροτική και εποικιστική νομοθεσία, όσο και σήμερα και για όσο χρόνο συνεχίζει να ικανοποιεί το σκοπό στον οποίο αφιερώθηκε.
Ειδικότερα οι δύο Σκέψεις από την απόφαση υπ’ αριθμ. 1364/2021 της Ολομέλειας του ΣτΕ θα έπρεπε να αποτελούν τον απόλυτο οδηγό για τις αποφάσεις που λαμβά- νουν οι ΕΠΕΑ ενώ στην πραγματικότητα αγνοούνται πλήρως και υπάρχει μία φωτοερ- μηνεία πρόχειρη βασιζόμενη σε αεροφωτογραφίες του 1945 με κλίμακα 1:42.000 που είναι και κακής ποιότητας… και βλέπει ο καθένας ότι «θέλει να δει».
Συνεπώς, με βάση τις διατάξεις του νόμου και την απόφαση της Ολομέλειας του ΣτΕ σε όλα τα τμήματα με χαρακτηρισμό ΔΑ έπρεπε να υπάρχει πρωτεύων χαρα- κτηρισμός ΑΑ εάν οι εκτάσεις υφίστανται στα Μητρώα του ΟΠΕΚΕΠΕ.
Αυτή η θέση είναι μονόδρομος με βάση τη νομοθεσία και τις αποφάσεις του ΣτΕ.
Η «λεπτομέρεια» που αναφέραμε θα γλίτωνε τους αγρότες από επιπλέον ενέργειες και έξοδα διότι η τροποποίηση αυτή έπρεπε να γίνει μέσω των δασικών υπηρεσιών και το κυριότερο με αυτόν τον τρόπο δεν θα κινδύνευαν οι καταβληθείσες ενι- σχύσεις από το 2017 μέχρι σήμερα.
Εδώ πρέπει να σημειώσουμε ότι ο νομοθέτης έθετε «αποκλειστική» προθεσμία 2 μηνών από 07-05-2020 για να γίνει «υποχρεωτική» αναμόρφωση των δασικών χαρ- τών.
Δεν έχει γίνει απολύτως τίποτα και οι αρμόδιες ΕΠΕΑ αγνοούν τη νομοθεσία.
Οι άδειες εκχέρσωσης, στις οποίες οδηγούνται οι αγρότες έχουν 2 σημαντικά θέματα: α. Οι εκτάσεις με χαρακτήρα ΔΑ είναι ήδη εκχερσωμένες οπότε για τι είδους άδεια
συζητάμε; Χορηγείται άδεια εκχέρσωσης με αναδρομικό χαρακτήρα;;; και με βάση ποια νομοθεσία;
β. Υπάρχει σοβαρός κίνδυνος για τις επιδοτήσεις που έχουν καταβληθεί για το διά- στημα τουλάχιστον από το 2017 που έγινε η ανάρτηση των δασικών χαρτών καθώς με βάση την ανάρτηση οι εκτάσεις ήταν μη επιλέξιμες.
Η ύπαρξη επαρκούς νομοθεσίας με την απόλυτη θωράκιση που δίνουν οι αποφάσεις της Ολομέλειας του ΣτΕ για τη συνταγματικότητα του νόμου κάνουν «ακατανόητη» τη λειτουργία των ΕΠΕΑ και της Δασικής Υπηρεσίας. Δεν υπάρχει εισηγητικό σημείωμα και αναμόρφωση χάρτη όπως προβλέπεται και οι αποφάσεις των ΕΠΕΑ στηρίζονται μόνον στη φωτοερμηνεία.
Οι αποφάσεις του ΣτΕ δείχνουν τον δρόμο επιστροφής στη λογική και στο αυτονόητο σε όσους ερμηνεύουν ή εφαρμόζουν εσφαλμένα τη Δασική και την Αγροτική νομοθεσία στηριζόμενοι σε μία φωτοερμηνεία δύο αράδων και δημιουργούν προβλήματα εκεί που δεν υπάρχουν.
