Το μεγάλο ρέμα σχηματίστηκε από τα πρώτα χρόνια της δημιουργίας τη Γης και διαμορφώθηκε με την πάροδο των χρόνων απ' την συγκέντρωση όλων των υδάτων απ' τις γύρω ρεματιές των δύο αντικρινών πλαγιών, Φουτίων - Μπουμπουτσελιών και την τελική απορροή τους στη θάλασσα.
Ξεκινώντας στην ουσία από Καστανιά, Μπαμπανή και Ραγκαβά, που με την ένωση των νερών των ρεμάτων αυτών (στο σημείο πριν του Σκάνταγλη) συνεχίζοντας την πορεία του, ενισχυόμενο και με τη συγκέντρωση των νερών των ρεμάτων: Μουρτζή, Μουραμπούτη, Μπαϊραχτάρη, Κούκου, Καμπουράνη και άλλων μικροτέρων, διασχίζοντας τις Λεημόνες καταλήγει στη θάλασσα.
Πέρα του σκοπού της δημιουργίας του, για την απορροή όλων των υδάτων, συνάμα με τις προσχώσεις που δημιούργησε, έκανε εύφορο και γόνιμο το έδαφος στην περιοχή Λεημόνες δημιουργώντας έτσι μια μικρή κοιλάδα, εμπλουτίζοντας ταυτόχρονα και τον υδροφόρο ορίζοντά της, με τα πλούσια νερά του.
Επιπλέον κατά μήκος των όχθων του ρέματος και της περιοχής, από Λεημόνες έως Λελέ και Μπαμπανή, οι άνθρωποι από τα παλιά χρόνια δημιούργησαν τις κατοικίες τους εκεί, διότι η περιοχή ήταν απόκρυφη απ' τα βλέμματα των πειρατών, απάνεμη και προσηλιακή και επιπλέον παρείχε τα άφθονα νερά της με ότι πλούτο συνεπάγεται αυτό.
Έτσι στο ρέμα αυτό, δημιουργήθηκε ένας μικρός πολιτισμός απ' τα αρχέγονα χρόνια ως τι μέρες μας.
Έχουν βρεθεί και καταμετρηθεί σ' αυτό τα χαλάσματα ή ακόμα και τα κτίσματα εκατό σχεδόν σπιτιών, αρκετών εκκλησιών και τριών μύλων.
Ένας κάτω απ' το Μεγάλο Περιβόλι (του Παπαγιάννη), ένας στη θέση Καμάρες απέναντι απ' του Λαντουραμάνη (της Πότας Κρητικού) κι ένας τρίτος στη θέση κάτω από τα Λάζα προς τη μεριά "Τζαμιά" απέναντι σχεδόν απ' το Κακοσκάλι (του Μπάρμπα Θοδωρούλη).
Επίσης υπάρχουν πάρα πολλές στέρνες, που τις χρησιμοποιούσαν για την άρδευση των περιβολιών και το πότισμα των ζώων τους. Επίσης σε διάφορα σημεία του ρέματος, όπως αυτά του Σκάνταγλη και Τζαμιών, έφερναν οι τσοπάνηδες τα γιδοπρόβατά τους, για να τα ποτίσουν, πράγμα το οποίο θυμήθηκα κι εγώ.
Επειδή το ρέμα διέσχιζαν αρκετά μονοπάτια, όταν το ποτάμι φούσκωνε καθιστούσε δύσκολη και επικίνδυνη τη διάβασή του. Ένα ρέμα (το μεγαλύτερο της περιοχής) που είχε συνδέσει τη μοίρα του με αυτή των ανθρώπων.
Όταν βούιζαν τα νερά του, που το βουητό τους ακουγόταν ως το χωριό, σήμαινε ότι είχε βρέξει πολύ.
Όταν λέγαμε «Μην πας απ' το Μεγάλο Ρέμα» ή «Πρόσεξε το Μεγάλο Ρέμα» σήμαινε ότι το ποτάμι είχε γίνει επικίνδυνο.
Ένα ποτάμι που είναι συνυφασμένο με την ιστορία και φυσική ομορφιά της όλης περιοχής, που μας συντροφεύει ακόμη ως τις μέρες μας, έστω και με τα ελάχιστα νερά που του έχουν απομείνει, αρκετά όμως για να δίνουν ζωή στα αμέτρητα φυτά και τεράστια πλατάνια που έχουν αναπτυχθεί κατά μήκος της ροής των υδάτων του και για να ξεδιψούν τα άγρια ζώα και πουλιά της περιοχής.
