Η ΠΑΝΑΓΙΑ ΕΛΩΝΑΣ - ΣΤΗΝ Ν. ΚΥΝΟΥΡΙΑ ΑΡΚΑΔΙΑΣ
Αφήνοντας πίσω μας τον Κοσμά και κατηφορίζοντας προς Λεωνίδιο, στο μέσον περίπου της διαδρομής (14χλμ από Κοσμά), θα συναντήσουμε στο δεξί μας χέρι να "κρέμεται" κυριολεκτικά πάνω σε έναν πορφυρό (κατακόκκινο) βράχο, την εκκλησία αυτή.
Οι εκδοχές προέλευσης της ονομασίας 'Ελωνας πολλές, με επικρατέστερες όμως δύο: Σύμφωνα με την πρώτη εκδοχή, στα χρόνια της Ενετοκρατίας, κάτοικοι του 'Ελους Λακωνίας, μετέφεραν από τα μέρη τους την εικόνα της Παναγίας και την τοποθέτησαν εκεί.
Κατά τη δεύτερη, η λέξη 'Ελωνας προέρχεται από την Τσακώνικη λέξη "έουνη", που σημαίνει Ελεούσα.
Η θέα απ' εκεί συνταρακτική και φανταστική.
Πάνω σου να επικρέμονται και να αιωρούνται οι τεράστιοι κατακόκκινοι βράχοι, και στο κάτω μέρος της απότομης πλαγιάς να ξεδιπλώνεται το μοναδικό φαράγγι του Δαφνώνα, δημιούργημα της αδιάκοπης και αέναης ροής των υδάτων του ποταμού Δαφνιά (αρχαίος Σεληνούντας) - το οποίο διακρίνεται στο κάτω μέρος, της τελευταίας εικόνας.
Σύμφωνα με τα ιστορικά στοιχεία που υπάρχουν, η Μονή ήταν δημιούργημα δύο Μοναχών, του Καλλίνικου και του Δοσίθεου, όταν τον 16ο αιώνα εγκαταστάθηκαν εκεί, ιδρύοντας αρχικά ένα ναϋδριο με δύο Κελλιά.
Στην πορεία όμως η Μονή μεγάλωσε και επεκτάθηκε, αφού κατοικήθηκε από περισσότερους Καλόγερους, αποκτώντας συνάμα και πολλούς πόρους όπως και μεγάλη περιουσία, στηρίζοντας μάλιστα και χρηματοδοτωντας, με τα οικονομικά μέσα που διέθετε, τον Απελευθερωτικό Αγώνα του 21.
Η Μονή κατείχε συνολικά έξι Μετόχια, με σπουδαιότερα αυτά του : Λεωνιδίου (ναός Ευαγγελισμού της Θεοτόκου), Κοσμά και Πουρναρό (βρίσκεται λίγο πιο πάνω από την εκκλησία).
Επί Βασιλείας Όθωνα, το 1833, το Μοναστήρι σχεδόν διαλύθηκε, όπως το ίδιο συνέβη και με πολλά άλλα ανά την Ελλάδα, όπως για παράδειγμα με τη Μονής Ευαγγελτίστριας, Γέρακα.
Σύμφωνα με πληροφορίες που λάβαμε από τους Ιερείς του ναού, στα χρόνια της Κατοχής η εικόνα της Παναγίας μεταφέρθηκε στο Μετόχι του Λεωνιδίου και τα Κελλιά της μετατράπηκαν σε φυλακές.
Παρεμπιπτόντως να αναφέρω εδώ, ότι σ' ένα από τα Κελλιά αυτά, το 1943, φυλάκισαν μεταξύ των άλλων και το Λοχαγό, Γώγο Αργείτη, που είχε έλθει στο χωριό μου, Φούτια, ως απεσταλμένος της τότε εξόριστης Ελληνικής Κυβέρνησης, Μέσης Ανατολής, Γιώργου Παπανδρέου, τον οποίον αφού συνέλαβαν στη Μονεμβασιά, τον οδηγηδαν ως εκεί, όπου τον φυλάκισαν προσωρινά και στη συνέχεια τον εκτέλεσαν, με συνοπτικές διαδικασίες, σε ένα από τα Μετόχια της (μάλλον Πουρναρό).
Επαναλειτούργησε το 1971-72, ως Μονή γυναικών, μέχρι και τις αρχές του 2000.
Σήμερα επανδρώνεται και εξυπηρετείται ως προς τις ανάγκες της από Ιερείς της Μητροπόλεως Μαντινείας - Κυνουρίας, οι οποίοι υποδέχονται με χαμόγελα καθημερινά τους πολυάριθμους επισκέπτες - προσκυνητές της, παρέχοντάς τους ταυτόχρονα, εκτός από πληροφορίες, διάφορα αναμνηστικά, έντυπα και βιβλία, με αναφορές κυρίως στη Μονή και το ιστορικό της.
Εορτάζει εκτός από το Δεκαπενταύγουστο (Κοίμηση της Θεοτόκου) και τα Εννιάμερα (23 Αυγούστου), όπως και στις 21 Νοεμβρίου ( Εισόδια της Θεοτόκου).
Καλό θα ήταν κάποιος προσκυνητής, μία απ' αυτές τις Άγιες μέρες, να την επισκεφτεί. Πάντως θα συνιστούσα ανεπιφύλαχτα σε οποιονδήποτε ταξιδιώτη και επισκέπτη του Κοσμά ή του Λεωνιδίου, που δεν την έχει γνωρίσει, μη διστάσει να το πράξει γιατί σίγουρα θα έχει χάσει ένα σπάνιο, απαράμιλλου κάλλους και ομορφιάς, αριστούργημα της φύσης που ταυτόχρονα είναι Ιστορικό, Πολιτιστικό και Χριστιανικό Μνημείο, από τα σπάνια της περιοχής μας, αν όχι ολόκληρης της χώρας μας, που είναι προικισμένο με τόσα πολλά χαρίσματα όπως και με τέτοια ιδιαίτερα χαρακτηριστικά γνωρίσματα και στοιχεία.
